Bundan üç yıl önce bugün Fethullahçı çetenin darbe girişimi neyse ki engellendi. Engellendi engellenmesine, ama darbeden kurtulan iktidar bu darbeyi Türkiye’de demokrasiyi yeniden tesis etmek için değil; bilakis laik cumhuriyeti zayıflatmak, demokrasi ve hukuk devletinden uzaklaşıp istediği gibi at koşturabilmek için bir fırsata dönüştürdü.
Veri kullanmayı seven bir iktisatçı olarak, derdimi verilerle anlatayım. Darbe girişimi sonrasında şunlar oldu:
1) Demokrasi: Freedom House’ın raporlarına göre 2015 yılında hala “yarı özgür” olarak kabul edilen Türkiye, “özgür olmayan” ülkeler kategorisine düştü. Türkiye, 2019 Freedom House raporuna göre 195 ülke arasında; Cezayir, Moritanya, Nikaragua’nın hemen altında, Zimbabve ve Angola ile birlikte 148’inciliği paylaştı.
2) Hukuk: Dünya Adalet Projesi (World Justice Project)’in Hukukun Üstünlüğü Endeksi’ne göre 2015’te 101 ülke arasında sondan 21’inci sırada olan Türkiye, 2019 yılında 126 arasında sondan 17’inci oldu. Endekse çoğu düşük gelirli yeni ülkeler katıldı, ama Türkiye’nin hukuksuzluk sıralamasındaki yeri düşeceğine arttı.
3) Eğitim: Bilime yönelik eğitimden, dine yönelik eğitime geçiş devam etti. İmam hatip öğrencilerinin, ortaokul ve liselerdeki oranı 2014/15 ve 2017/18 dönemleri arasında %9.6’dan %12.0’ye çıktı. Dahası İmam hatip ortaokullarındaki öğrenci sayısı aynı dönemde %62.6 arttı.
KHK’larla atılan akademisyenler ve artan siyasi baskılar sonrasında, üniversiteler serbest düşüşe geçti. Times Higher Education sıralamasına göre 2014/15 döneminde dünyanın en iyi 500 üniversitesi arasına Türkiye’den 6 üniversite girerken ve ODTÜ, Boğaziçi, İTÜ bu listede ilk 200’deyken, 2018/19 döneminde 500’e giren üniversite sayısı ikiye düştü. 2018/19 döneminde bırakın ilk 200’ü, ilk 300’de olan üniversitemiz kalmadı. Dahası TÜMA’nın araştırmasına göre 2016’da öğrenci memnuniyeti üst düzey (A veya A+) olan üniversite sayısı 43 iken, 2019’da bu sayı 31’e düştü.
Anlayacağınız, 15 Temmuz sonrası sürecin Türkiye’yi getirdiği tablo bu… Kuşkusuz 15 Temmuz sürecinde Türkiye’nin Fethullahçı çetenin eline düşmemesi uğruna ve samimi olarak Türkiye’deki demokrasiyi savunmak için canını ortaya koyanlara saygım sonsuz. Fakat darbe sürecini fırsata dönüştürüp, Türkiye’yi bu hale getiren siyasal iktidara zerre saygım yok.
Cem Oyvat 